فرانچایز(Franchise)

فرصتها وچالش ها

تاریخچه فرانچایز

هیچ کشوری مانند آمریکا در تعریف مباحث نوین کسب و کار، انجام نوآوری‌ها و توسعه دانش مدیریت موثر نبوده و نیست. یکی از برترین اختراعات تجارت، فرانچایز (Franchise) است. فرانچایز را نخستین بار فردی به نام سینگر (Singer) در سال 1850 ارائه داده است. سینگر همانی است که بسیاری از ایرانیان با چرخ‌های خیاطی آن آشنایی دارند. اما مهم‌تر از محصولات او و شرکت‌اش مفهومی اساسی است که در سال 1850 به دنیا آمده است.

متاسفانه ایران در زمینه فرانچایز بومی  ضعیف عمل کرده هرچند درسالهای اخیر این روش کسب و کار در ایران مورد توجه قرارگرفته ولی راه طولانی و موانع بسیاری در پیش رو میباشد. در ایران تدوین قانون و یا برنامه‌ریزی نیز برای فرانچایز انجام نشده است و این مقوله مفید، اشتغال‌زا و کار‌آفرین به شدت مورد غفلت دولتها قرار گرفته است. در دانشکده‌های بازرگانی و اقتصاد هم اثری از آموزش و ترویج این پدیده نیست و خلاصه آن‌که پدیده‌ای که می‌تواند اشتغال فراوان ایجاد کند و از سرمایه‌های کوچک، حرکتی عظیم را برای توسعه اقتصادی کشور به راه اندازد مورد کم‌لطفی قشر دانشگاهی و دولتی قرار گرفته است.

تعریف فرانچایز

وزارت بازرگانی آمریکا فرانچایز را این‌گونه تعریف کرده است: فرانچایز راهی برای انجام کسب و کار است که در آن فرانچایز گیرنده این حق را بدست آورده است که برای ارائه کالا یا خدمات و توزیع محصولات، تحت مدل بازاریابی فرانچایز دهنده عمل نماید. فرانچایز دهنده به فرانچایز گیرنده حق استفاده از علامت تجاری، نام و تبلیغات خود را می‌دهد.

بسیاری از محصولاتی که ما مصرف می‌کنیم یا خدماتی که دریافت می‌داریم از جانب فرانچایز‌ها ارائه می‌شوند. مک‌دونالد به عنوان معروف‌ترین فرانچایز دنیا را همه ما می‌شناسیم. مک‌دونالد مدل تجاری، علامت تجاری، مواد اولیه، آموزش‌های لازم، تبلیغات و

تجهیزات خود را در اختیار علاقه‌مندان قرار می‌دهد. توجه کنید که کسب و کار شرکت مک‌دونالد فروش همبرگر نیست بلکه مک‌دونالد شعب خود را می‌فروشد. این رابطه بین مک‌دونالد به عنوان فرانچایز دهنده و صاحب یک شعبه مک‌دونالد به عنوان فرانچایز گیرنده را فرانچایز می‌گویند.

مزایا ومعایب طرح برای طرفین

مزایا

1- کاهش هزینه های تبلیغات 

2- کاهش ریسک سرمایه گذاری

3- سهولت در راه اندازی

4- افزایش قیمت ملک و سرقفلی پس از راه اندازی

5- کسب و کاری ساده تر بدلیل وجود ساختارهای مدیریتی ، بازاریابی و استفاده از انبوه مشتریانی که قبلا ایجاد شده ودر نتیجه  سود دهی فوری

6- وجود بازار آماده شده از قبل

7- استفاده از تجهیزات مشترک ودر نتیجه بهای تمام شده پایین تر آزمایشات

8- استفاده از سیستم مدیریتی و پرسنلی مشترک وپایین آمدن بهای تمام شده آزمایشات

9- دسترسی به بازارهای هدف وسیعتر

10- در این مورد خاص با توجه به شکل گیری طرح مگالب در آینده وهمراه شدن عده کثیری از آزمایشگاهها به سمت مگالب  طرح فرانچایز میتواند باعث عدم افت نمونه های ارسالی به آزمایشگاه پردیس گردد که این مسئولیت توسط شعب انجام میپذیرد.

معایب

1- در فرانچایز خلاقیت  نقش کمتری در کسب و کار دارد و باید در محدوده تعیین شده توسط فرانچایز دهنده حرکت کرد.

2- در فرانچایز  همیشه یک شریک وجود دارد که در کنار محاسن این امر باید سود  تقسیم شود.

3- فرانچایز دهنده ممکن است در طول زمان دچار ضعف مدیریت شود و کل تجارت آسیب ببیند یا نابود شود البته این عمل  بلعکس هم میتواند باشد.

4-  فرانچایزگیرنده نقش چندانی در بازاریابی و تبلیغات ندارد و تابع برنامه‌های فرانچایز دهنده است.

5- در فرانچایز سرقفلی و برَند و ارزش افزوده‌هایی از این قبیل مایملک فرانچایز دهنده محسوب می‌شود .

6- ایجاد شعبه در یک شهر میتواند درصدی  از مراجعین به شعبه مرکزی را به سوی سایر شعب سوق دهد .

شیوه های انجام فرانچایز

با توجه به حساسیت موضوع واگذاری شعب سعی گردیده تمامی جوانب مالی وحقوقی این اقدام با روشهای مختلف پیش بینی گردد.

1- واگذاری برند بدون مشارکت مستقیم

در این روش فرانچایز دهنده در ابتدای حق فرانچایز (امتیاز) را به یک مبلغ اولیه میفروشد . این پول زمانی که قرارداد امضا شده است پرداخت خواهد شد. قرارداد (موافقت فرانچایز) مسئولیت های دو طرف امتیازدهنده و امتیازگیرنده را به تفصیل شرح داده و برای مدت زمانی مشخص می باشد. زمانی که قرارداد به پایان می رسد مجدداً اصلاح و تمدید خواهد شد.  این دستمزد اولیه فرانشیز به جهت حق استفاده از نام و علامت تجاری و آموزش روش ها و رویه ها و دیگر کمک ها مانند انتخاب مکان مناسب خواهد بود و این مزد شامل اقلام و وسایل و اثاثیه ثابت (یعنی دکوراسیون داخلی و مبلمان و یا خرید ملک نمی شود).

مزایا طرح 1 :

الف) فرانچایز دهنده هزینه های آتی نخواهد داشت و به سود یا زیان یا ورشکستگی فرانچایز گیرنده ارتباطی ندارد.

ب) نیرو های فرانچایز دهنده نیازی به حضور مستمر مدیریتی وحسابداری ومحاسبات مربوطه را نخواهند داشت .

ج ) مبلغ قرارداد میتواند در ابتدای دوره نقدا دریافت و نقدینگی حاصله مورد استفاده قرارگیرد.

د)  در صورت تخطی از موضوع قرارداد به راحتی وبا کمترین هزینه میتوان رابطه کاری را قطع نمود.

معایب طرح 1 :

الف ) این طرح ارزش افزوده ای برای فرانچایز دهنده ندارد ودر پایان قرارداد هیچگونه حقی برای فرانچایزدهنده متسور نیست .

ب) فرانچایز گیرنده در خصوص مسائل مدیریتی بصورت مستقل عمل کرده و میتواند به اعتبار و برند فرنچایز دهنده آسیب برساند.

ج) در صورت عدم تمدید قرارداد در دوره های بعدی فرانچایز گیرنده با آشنا شدن وکسب تجربیات از فرانچایز دهنده میتواند بصورت مستقل عمل نموده وقسمتی از بازار بوجود آمده را تصاحب کند.

2- واگذاری برند با مشارکت در سود وزیان بدون درصد سهام

مزایا طرح 2 :

الف ) پایین امدن بهای تمام شده بدلیل استفاده مشترک تجهیزات ، امکانات ونیروی انسانی برای طرفین

ب) با توجه به وجود شعبه وکم شدن درصدی از میزان مراجعین مرکز ، این طرح  قسمتی از زیان حاصله را جبران مینماید.

ج) واگذار کننده میتواند در شیوه مدیریت وارائه خدمات به مراجعین نقش پر رنگ تری را ایفاد کند که به سوددهی بهتر منجر خواهد شد.

معایب طرح 2 :

الف ) این طرح ارزش افزوده ای برای فرانچایز دهنده ندارد ودر پایان قرارداد هیچگونه حقی برای فرانچایزدهنده متسور نیست .

ب) فرانچایز دهنده میبایست بصورت کامل در محاسبات مالی جهت محاسبه سود وزیان حاصله ویا سهم از درآمد مداخله ونظارت نماید که منجر به صرف وقت وانرژی خواهد شد وهمچنین باعث بروز اختلافات مالی احتمالی خواهد شد.

ج)با توجه به عدم حضور مستمر ومستقیم فرانچایز دهنده ، تصمیمات فرانچایز گیرنده تاثیر مستقیمی بر میزان سود و یا زیان خواهد داشت  وهمچنین با توجه به مالکیت صد در صد فرانچایز گیرنده تصمیمات معمولا بصورت یکجانبه میتواند اجرایی گردد.

د) در صورت عدم تمدید قرارداد در دوره های بعدی فرانچایز گیرنده با آشنا شدن وکسب تجربیات از فرانچایز دهنده میتواند بصورت مستقل عمل نموده وقسمتی از بازار بوجود آمده را تصاحب کند.

3- واگذاری برند با مشارکت همراه با میزان سهام کمتر از نیم

مزایا طرح 3-

الف ) پایین آمدن بهای تمام شده بدلیل استفاده مشترک تجهیزات ، امکانات ونیروی انسانی برای طرفین

ب) ایجاد ارزش افزوده وایجاد سرقفلی با توجه به رونق گرفتن شعب به میزان سهم

ج) تصمیات مشترک جهت  افزایش بهره وری

د) نبود زمان پایان دوره ومستمر بودن طرح

و) ایجاد انگیزه ودلگرمی برای طرفین بدلیل تملک و ارزش افزوده آتی

معایب طرح 3 :

الف ) فرانچایز دهنده میبایست بصورت کامل در محاسبات مالی جهت محاسبه سود وزیان حاصله ویا سهم از درآمد مداخله نماید که منجر به صرف وقت وانرژی خواهد شد وهمچنین باعث بروز اختلافات مالی احتمالی خواهد شد.

ب) در ابتدای کار فرانچایز دهنده میباست سرمایه گذاری نماید .

ج)با توجه به میزان سهم کمتر از نیم ، اکثر تصمیمات میتواند بدون مشورت فرانچایز دهنده صورت پذیرد.

د) در صورت زیان ده بودن شعبه و یا ورشکستگی ، فرانچایز دهنده نیز متضرر خواهد شد.

4- واگذاری برند با مشارکت همراه با میزان سهام بیشتر از نیم

مزایا طرح 4

الف ) پایین آمدن بهای تمام شده بدلیل استفاده مشترک تجهیزات ، امکانات ونیروی انسانی برای طرفین

ب) ایجاد ارزش افزوده وایجاد سرقفلی شعبه وافزایش قیمت ملک با توجه به رونق گرفتن شعب و باتوجه به سهم بیشتر منافع بیشتر عاید خواهد شد.

ج) پیش برد اهداف مرکز راحتتر و با کیفیت بیشتر و در یک هدف حرکت کردن تمامی شعب

د) در ابتدای کار عمده سرمایه گذاری توسط مرکز  انجام میشود که رقم آن قابل توجه خواهد بود البته میتوان تجهیزات مازد مرکز  به سایر شعب ارسال گردد.

معایب طرح 4

الف ) تمایل کمتر متخصیین به مشارکت به این شیوه ودر نتیجه کم بودن متخصصین جهت شروع کار

ب) انگیزه کمتر شعب به سوددهی بالاتر و با توجه به سهم بیشتر مرکز میتواند باعث افزایش سوری هزینه ها توسط شعب گردد.

ج) صرف وقت وانرژی بیشتر جهت پشتیبانی وهدایت شعب و به طبع آن هزینه های بیشتر پرسنلی و نظارتی با توجه به بزرگتر شدن حوزه فعالیتها

د) استهلاک بیشتر تجهیزات وصرفه جویی کمتر در استفاده از منابع توسط شعب

تهیه وتدوین

محمود بخشیان